AI trong giáo dục: ChatGPT soạn bài, mất tư duy phản biện?
Mở đầu: Khi AI “xâm chiếm” giảng đường đại học
Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra những làn sóng thay đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực của đời sống, và giáo dục không phải là ngoại lệ. Bên cạnh những ứng dụng tiềm năng trong việc cá nhân hóa quá trình học tập, hỗ trợ giảng dạy, AI cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Một trong số đó là vấn đề lạm dụng AI, không chỉ từ phía sinh viên mà còn từ chính các giảng viên.
Mới đây, một vụ việc hy hữu đã xảy ra tại một trường đại học ở Mỹ, khi một sinh viên phát hiện giáo sư của mình sử dụng ChatGPT để soạn bài giảng. Sự việc này đã gây ra làn sóng phẫn nộ trong cộng đồng sinh viên, và thậm chí dẫn đến yêu cầu bồi thường học phí lên đến 8.000 USD. Liệu đây chỉ là một trường hợp cá biệt, hay là dấu hiệu cho thấy một xu hướng đáng lo ngại trong giáo dục hiện đại?
Theo tờ TechSpot, vụ việc xảy ra tại Đại học Northeastern (Mỹ), liên quan đến sinh viên năm cuối Ella Stapleton và một giáo sư (giấu tên). Trong quá trình học, Ella tình cờ phát hiện ra những dòng lệnh kỳ lạ trong tài liệu bài giảng của giáo sư. Sau khi tìm hiểu kỹ hơn, cô nhận ra đó là những câu lệnh được sử dụng để yêu cầu ChatGPT “mở rộng” và “chi tiết hóa” nội dung.
“Bằng chứng” không thể chối cãi
Ella Stapleton tiếp tục “điều tra” và phát hiện ra hàng loạt những “dấu vân tay” của AI trong tài liệu giảng dạy. Những lỗi chính tả ngớ ngẩn, văn phong khô khan, thiếu tự nhiên, và những hình ảnh minh họa sai lệch là những bằng chứng không thể chối cãi. Cô kết luận rằng giáo sư của mình đã sử dụng ChatGPT một cách cẩu thả để soạn bài giảng, mà không hề kiểm tra hay chỉnh sửa kỹ lưỡng.
Yêu cầu bồi thường gây tranh cãi
Quá bức xúc trước sự việc, Ella Stapleton đã yêu cầu nhà trường hoàn trả 8.000 USD học phí. Cô cho rằng việc giáo sư sử dụng AI một cách thiếu trách nhiệm đã làm giảm chất lượng giảng dạy, và cô không nhận được giá trị xứng đáng với số tiền mình đã bỏ ra.
Mặc dù yêu cầu của Ella không được chấp thuận sau khi cô tốt nghiệp, vụ việc đã gây ra một làn sóng tranh cãi lớn trong cộng đồng sinh viên và giảng viên. Vụ việc này cũng buộc vị giáo sư liên quan phải xem xét lại phương pháp giảng dạy của mình, đồng thời khiến Đại học Northeastern phải ban hành chính sách mới về việc sử dụng AI trong giảng dạy.
Vụ việc giáo sư dùng ChatGPT soạn bài giảng chỉ là một phần nổi của tảng băng chìm. Thực tế, việc sử dụng AI trong giáo dục đang đặt ra nhiều vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ cả phía nhà trường, giảng viên và sinh viên.
Khi giảng viên “lười biếng” và cẩu thả
Một mặt, AI có thể là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho giảng viên trong việc soạn thảo tài liệu, tìm kiếm thông tin, và thiết kế bài giảng. Tuy nhiên, nếu sử dụng AI một cách “lười biếng” và cẩu thả, giảng viên có thể vô tình tạo ra những bài giảng kém chất lượng, thiếu tính sáng tạo, và thậm chí chứa đựng những thông tin sai lệch.
Sinh viên “lạm dụng” AI để gian lận
Mặt khác, sinh viên cũng đang ngày càng “lạm dụng” AI để đối phó với các bài tập và kỳ thi. Nhiều báo cáo cho thấy sinh viên sử dụng AI để tạo dàn ý, viết bài luận, và thậm chí sao chép toàn bộ nội dung từ AI rồi nộp bài. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng học tập, mà còn xói mòn những kỹ năng tư duy phản biện và khả năng tự học của sinh viên.
Bài toán khó: Làm sao để kiểm soát AI trong giáo dục?
Thực tế đáng báo động là nhiều giảng viên tin rằng họ có thể dễ dàng nhận ra những bài làm do AI tạo ra, nhưng một nghiên cứu tại Anh cho thấy họ chỉ phát hiện được khoảng 3% số bài tập do AI tạo ra. Điều này cho thấy rằng việc kiểm soát AI trong giáo dục là một bài toán khó, đòi hỏi những giải pháp sáng tạo và hiệu quả.
“Cuộc chiến” giữa AI và tư duy phản biện: Ai sẽ thắng?
Việc sử dụng AI trong giáo dục đang đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu AI sẽ thay thế tư duy phản biện, hay sẽ trở thành một công cụ hỗ trợ cho tư duy phản biện? Câu trả lời phụ thuộc vào cách chúng ta sử dụng AI.
Tư duy phản biện: “Vũ khí” tối thượng
Nếu chúng ta coi AI là một “cây gậy thần” có thể giải quyết mọi vấn đề, chúng ta sẽ đánh mất khả năng tư duy phản biện, khả năng phân tích, đánh giá thông tin, và đưa ra những quyết định sáng suốt.
AI: “Công cụ” hỗ trợ đắc lực
Ngược lại, nếu chúng ta coi AI là một “công cụ” hỗ trợ đắc lực, chúng ta có thể tận dụng sức mạnh của AI để nâng cao hiệu quả học tập và giảng dạy, đồng thời vẫn giữ vững và phát triển những kỹ năng tư duy phản biện.
Cần có sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy và học tập
Để làm được điều này, cần có sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy và học tập. Giảng viên cần tập trung vào việc phát triển những kỹ năng tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề, và khả năng sáng tạo của sinh viên. Sinh viên cần chủ động học hỏi, tìm tòi, và sử dụng AI một cách thông minh và có trách nhiệm.
Kết bài: Giáo dục thời đại AI: Cần sự “tỉnh táo” và “trách nhiệm” để khai thác tối đa tiềm năng
Trong bối cảnh AI ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng AI trong giáo dục là một xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của AI trong giáo dục, đồng thời giảm thiểu những rủi ro tiềm ẩn, đòi hỏi sự “tỉnh táo” và “trách nhiệm” từ cả phía nhà trường, giảng viên và sinh viên, đặc biệt là trong việc kiểm soát và sử dụng ChatGPT một cách hiệu quả. Chỉ khi đó, AI mới thực sự trở thành một “công cụ” đắc lực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ra những thế hệ công dân có năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên số.
